Tuany ë Röl ee tuany ye cak në kɔ̈m (viral). Kɔ̈m kënnë ee but cɔk loi rɔt në agot/röl (larynx) ku arööl (trachea). But kënnë aye kuer alir thiöökic, ago wëëi yic ya cɔk rilic apɛi. Mïth nɔŋ tuany ë röl aaye ŋɔɔr rac apɛi, ye naŋ röl ciït ke biɔ̈k ku ye awuɔu looi, wëidït yuit të wëëi kek thïn (stridor).

Tuany ë röl ee mïth nɔŋ pɛ̈i kaadhetem agut cï run kaadhiëc dɔc ɣook, ku alëu bï mïth ŋuän ya ɣook ëya. Mïth kɔ̈k aye tuany ë röl dac yök në thɛɛr juëciic.

Tuany ë röl alëu bï yic ya dac/lac riɛl apɛi në thaar thiin kooric. Na ye mɛnhdu naŋ wëëi jɔ̈ɔ̈r yen, ke yï dɔc lɔ guik ë yïlac tënnë akïïm.

Kïït ye tuany ë röl nyuɔɔth (Signs and symptoms of croup)

• Tuany ë röl ee rɔt gɔl cï mɛn de juän thiin koor, cï mɛn de. atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th, juänwum ku ɣɔɔl.
• Ɣɔɔl ë mɛnhdu abï rɔt waar ago rɛ̈ɛ̈c apɛi ku ye tɔ̈ cï län biɔ̈k, ku ye wëëide piŋ cï mɛn de läi cɔl lonywïr (seal).
• Röl ë mɛnhdu alëu bï ya tɔ̈ ke ŋɔɔr/yäär.
• Të wëëië mɛnhdu thïn, ke alëu piŋ cï kaaŋ, ye yuit arëët, mɛ̈n ye cɔlë awuɔɔu (stridor).
• Na ye tuany ë röl cï yic riɛl arëët, ke dɛ̈l tɔ̈ në kaam ye lɔ̈ɔ̈m ë meth ka yenhde thar piiny alëu bï ya lɔ thïn të wëëi kek, ku kaa buɔ̈c ëke jɔ̈ɔ̈r wëëi keek.

Tuany ë röl në nyindhie ee gɔl ke cïn kïït ke lɛ̈k ye keek nyuɔɔth, në wɛ̈ɛ̈r ciɛlic wakɔ̈u. Kïït aaye yiic dɔc riɛl wakɔ̈u, ku aaye yiic riɛl apɛi në kööldeen wɛ̈ɛ̈rdeen ë rou ka wɛ̈ɛ̈rdeen ë diäk de tuany. Kïït ye tuany ë röl nyuɔɔth aalëu bïkkë tɔ̈/cieŋ në kaam de nïn kaadiäk agut cï nïn kaŋuan yiic; ku na yïn ya, ke ɣɔɔl alëu bï tɔ̈/cieŋ agut cï të bennë wiik kaadiäk thook thök. Awuɔɔu (stridor) acïï lëu bï tɔ̈ në thɛɛr juëciic.

Muɔ̈k/Tïït ë nyin baai (Care at home)

Arɛɛmkor ë tuany ë röl ee të yennë mɛnhdu naŋ röl rɛ̈c, ɣɔɔl apɛi ku cië naŋ awuɔɔu (stridor) të cï keek röt päl piny ku nyuckë, ku keek aciën wëi rilic. Acïn yïlac de akïm ee bï ya kɔɔr të tɔ̈nnë tuany ë röl ke ŋoot ke koor, ka kɔ̈m ë cak looi yen. Yïn lëu ba tuany ë röl wën ŋoot ke koor ya mac baai në muɔ̈ɔ̈k/tïït ë nyin de kee käkë:

• Muk mɛnhdu ke bit, në kë yennë wëëi yic dɔc riɛl në nyindhie të cen piɔ̈u riääk - na cï meth naŋ dhuruup arëëtic, ëke kïït ke juakiic apɛi. Them ba nyuc ke yï lɔ dïu, kuen athöör, ka daaië në TV.
• Na ye mɛnhdu naŋ atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th ku ye naŋ ariɛɛr, ke alëu ba wɛ̈ɛ̈l ë paracetamol ka wɛ̈ɛ̈l ë ibuprofen. Tïŋ athördan nɔŋic yith Wɛ̈l arɛm nyai tënë mïth.
• Tuany ë röl ee yic riɛl apɛi wakɔ̈u në nyindhiɛ. Mïth juëc abï nyuc ku pɛ̈lkë röt piny të nɔŋ en raandɛ̈t rɛ̈ɛ̈r kennë keek.

Puor ku alir acïï bï bɛɛr ya lueel ëke ye yïlany de. Acïn kë bï yen nyuɔɔth lɔn nɔŋ këpieth bïk ya yök thïn.

Thaa bïn akïm ya tïŋ (When to see a doctor)

Yïn lëu ba riän/thurumbil ë kɔc tuaany ya cɔɔl në ye thaar thiin kënnë yic të:

• mɛnhdu ajɔ̈ɔ̈r wëi arilic.
• mɛnhdu atɔ̈ ke cï tuaany apɛi ku acï ɣɛɛr ku ee guɔ dac nïn
• liep ee mɛnhdu atɔ̈ ke ye kïn maŋök-col
• mɛnhdu acë gɔl ë jualë thok ka acïï käŋ ye liek.

Yïn lëu ba akïm tïŋ të:

• mɛnhdu aŋoot ke kën pɛ̈i kaadhetem dööt ku anaŋ kïït ye tuany ë röl nyuɔth
• lɔ̈m ë mɛnhdu ka dɛ̈l tɔ̈ në kaam löömke ee rɔt miɛt thïn të wëi yen
• mɛnhdu anɔŋ awuɔɔu (stridor) të cɔk yen lɔ̈ɔ̈ŋ
• mɛnhdu atɔ̈ ke nɔŋ dhurup ka kïïtken aalɔ ëke juak ke yiic
• yïn cï diɛr në wɛ̈t dɛe këdɛ̈t peei.

Na nɔŋ mɛnhdu tuany thiin koor de röl wën ye cieŋ në nïn juëc wär nïn kaaŋuan yiic, ka na ye awuɔɔu (stridor) bɛɛr dhukciɛ̈ɛ̈n të cennë mɛnhdu pial wënthɛɛr, ke lɛɛrë/ɣäthë tënnë akïm bï lɔ tïŋ.

Akïmdu alëu bï yï gät wɛl ke steroids (cï mɛn de. prednisolone ka dexamethasone) bë keek ya dek në kɔc thok. Wɛl ke steroids ya kony në tɛ̈ŋë yic de abuɔ̈ɔ̈t në ɣän ke wëëi yiic, mɛn lëu bï wëëi ya cɔk piɔlic, Wɛl ke käm acie lui alɔŋë kɔ̈m (virus) ku acïï keek ya gäm mïth naŋ tuany ë röl.

Na tɔ̈ mɛnhdu ke nɔŋ tuany ë röl rilic apɛi, ke kaa bï keek ya kɔɔr/wïc bïk rëër panakïm, tëwën bennë keek ya ŋiɛ̈c tïŋ të thiɔ̈k.

Ye tuany ë röl thiäi piny wude? (How is croup spread?)

Agut na cɔk ya ciɛ̈ ye mïth kedhie kek ye keek dɔm në tuany ë röl të cï kek wuɔk ë kɔ̈m (virus), ke kɔ̈m (virus) cï tuany ë röl gɔl alëu bï thiäi piny në kaam de raan kennë raan në kueer de ɣɔɔl ku tïïm. Na cï mɛnhdu guɔ̈p naŋ tuany ë röl, ke kaa lëu ba keek muɔ̈k wei në thukulic ku pamuɔ̈ɔ̈k ke mïth të cɔk kek tɔ̈ ëke piɔl gup agokë thiɛ̈ië piny ku bï kɔc juëc ɣook në tuany ë röl. Wɛ̈k/lɔ̈k ë cin apɛi në nyindhie alëu bï ya kony në gëlwei de käm lëu bïkkë röt thiäi piny.

Wël tueeŋ thiekiic wïc ba keek muk në yï nhom (Key points to remember)

• Acïn yïlac bï akïïm ya looi tënë tuany thiin koor de röl, ka kɔ̈m (virus) yennë gɔl yen.
• Tuany ë röl ee guɔ piath ë nyindhiɛ në kaam de nïn kaadiäk aɣet cï nïn kaaŋuan yiic.
• Them ba mɛnhdu cɔlë abït, ke wëi ee yic riɛlic aluöt tëwën cï meth piöu riak.
• Tuany ë röl alëu bï yic ya dac/lac riɛl apɛi.Na ye mɛnhdu naŋ wëëi jɔ̈ɔ̈r yen, ke yï dɔc lɔ guik ë yïlac tënnë akïïm.
• Në ye të cennë tuany ë röl dɔm arëëtic, mɛnhdu akɔɔr/awïc bï tïŋ të thïk në panakïm.

Acï looi në Panakïm de The Royal Children's Hospital General Medicine ku Emergency departments, ku Centre for Community Child Health. Ɣok ŋic wël ye keek tääu/juak thïn në kɔc ye lööm në luɔɔi akut de RCH ku kɔc muɔ̈k.

Acï bɛɛr tïŋ/caar në Bildït 2023.

Thön pial wëi tënnë mïth aye kuɔny në Royal Children’s Hospital Foundation. Ba kuɔny ë juɛ̈ɛ̈r looi, nem  www.rchfoundation.org.au.

Wël ke lëk

Thön/wël käkë aacï keek juiir/looi ëke bï naŋ kuɔny bïkkë ya gäm kɔc, ku acïï bï ya waaric, jam kennë akïmdu ka dupiöc ke pial ë wëi. Kɔc ëke gät wël/thön ke pial ë wëi aacï luui apɛi agokë wël käkë cɔk tɔ̈ ëke lɔcök, yekkë wël ke yemɛɛn ku piɔlkë yiic bï keek lac ya deetic. Panakïm ë Royal Children's Hospital Melbourne acïï rɔt bï ya gäm mukthuul në kä cïï lɔcök lëu bïkkë bɛ̈n bei thïn ëtënnë, wël/thön cï lööm ëke mär kɔc, ka luɔi ë yilac piath cï ŋiɛ̈c gɔ̈ɔ̈r në athöör kënnë yic. Wël/thön cï keek gɔ̈ɔ̈r në ye athöör kënnë yic aye keek bɛɛr cɔ̈kpiny në nyindhiɛ ku akɔɔr ba ya tïŋ në nyindhiɛ lɔn yen athöör cï piac bɛ̈ibei. Ke onus ee alɔŋ yïn, alui, ba nyuɔth lɔn yïn anɔŋ mitbei kë-tënë-gäät athör aköl ë raan thön pialwëi athör.