Atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th (atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈thdït apɛi) ee kë ye rɔt lac/dac looi tënë mïth. Atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th ee kuer wën yen tuanytuɛɛny juëc dhuɔ̈knhïïm piny, kë ŋic raan ëbën ee kë wën ye guɔ̈p ɣookic. Atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th ërɔtde ee ciɛ̈n kërɛɛc ye looi ë nyindhiɛ - në yic, ëke guɔ̈p kuɔny bï thɔ̈ɔ̈r kenë tuany/juäi.

Kaam cennë atuɔ̈c/alɛ̈th dɔm alëu bë amïdhiëëth ya cɔk diɛɛr, akïïm aalëu bïkkë ya diɛr apɛidït në wɛ̈t cï atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th cɔk loi rɔt, ku acië wɛ̈t cennë atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th lɔ nhial në meth guɔ̈p. Athiekic apɛi ba ya daai në guɔ̈ɔ̈t ë kïït wën ye juäi/tuaany nyuɔɔth, ke cie atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th ërɔtde.

Kïït ye atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th nyuɔɔth (Signs and symptoms of fever)

Mɛnhdu anɔŋ atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th të cennë tuɔ̈c de guɔ̈pde akuën ë 38°C waan nhom në thermometer yic.

Mɛnhdu ëya alëu bï:

• ya tɔ̈ ke cïï guɔ̈p piɔl ku atuc guɔ̈p apɛi të gɔɔt yïn yen
• kɔc ya riir apɛi ka ye dhiaau
• ya nin apɛi awär thɛɛrkeen dhie
• ya ŋɔk ka bï ya jai në dëk
• ya lath guɔ̈p apɛi
• ya reem guɔ̈p

Na tɔ̈ mɛnhdu ke kën pɛ̈i kaadiäk dööt ku atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th acï 38°C waan nhom tënnë yen, ke yïn lëu ba akïm tïŋ, agut na cɔk ciɛ̈n kïït kɔ̈k peei ke tuany cï keek ya nyuɔɔth.

Thëm atuɔ̈c në mɛnhdu guɔ̈p (Taking your child's temperature)

Anɔŋ kuɛɛr bïn ke atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th ya them në meth guɔ̈p. Kueer tök thïn ëtënnë abï atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th de mɛnhdu ya them në kuɛɛr wääc/tɛ̈kic, ku kë bï yök thïn alëu bï ya wuɔ̈ɔ̈c alɔŋë kuat ë thermometer cïn them në yen. Dhöl wääc/tɛ̈kic anɔŋic:

• athëm de infrared forehead thermometer
• athëm ye tääu në rɔ̈thic ka në liep thar piiny de digital, mercury ka alcohol thermometer
• athëm ë thermometer (tympanic) de yïc
• athëm de plastic tape thermometers ye luui alɔŋ yen nhom tueeŋ (ëkënnë acie lɛ̈k kɔc në kë cennë ŋiɛ̈c luui)

Thermometers kɔ̈k aye piath në luɔi tënë akutnhïïm ke kɔc nɔŋ run thöŋ ku alëu ba kɔn ya kueen kɔ̈u në nyindhiɛ ku buɔth kuɛɛr cï keek lueel në raan ë looi yen ago akuën lacök dhil ya yök. Yïn lëu ëya ba Akïmduɔ̈ɔ̈n muk Pial ë Wëi tënnë Diäär ku Meth, Akïm ë GP ka akïm ë wal gam thiëëc ago yïn nyuɔ̈th të yennë thëmduɔ̈n ë thermometer luɔɔi thïn. Looi ëkënë të kën yïn en guɔ kɔɔr/wïc.

Kɔ̈n atuɔ̈c (Febrile seizures)

Mïth kɔ̈k alëu bïk naŋ kɔ̈n-guɔ̈p ( 'fit') të nɔŋ kek gup atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th. Käkë aaye cɔlë kɔ̈n atuɔ̈c. Mɛnhdu alëu bï naŋ kɔ̈n atuɔ̈c të cennë atuɔ̈cden/alɛ̈ɛ̈thden guɔ lɔ nhial në kaam thiin koric. Në thɛɛr kɔ̈k yiic, kɔ̈n ee rɔt looi të kuc amïdhiëëth lɔn cennë mɛnhden guɔ̈p naŋ atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th. Kɔ̈n atuɔ̈c ee rɔt lac/dac looi ku acïn këdïït rilic ë pial ë wëi ye gäm kɔc. Tïŋ athördan nɔŋic yith në wɛ̈t de Kɔ̈n atuɔ̈c.

Muɔ̈k/Tïït ë nyin baai (Care at home)

Wuɔɔk wën ye atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th looi alëu bë cak ë kuat ë käm wääc/tɛ̈kiic. Käjuëc ke kek thïn ëtënnë aaye keek cak në käm ku acïn yïlac kɔɔr bï ya luɔ̈i keek.  Kä lik thïn ëtënnë aaye keek cak në kɔ̈m, mɛn ye luɔ̈i yïlac në wɛ̈ɛ̈l ë käm. Wɛ̈ɛ̈l ë käm acië luui tënnë käm ke virus

Dhuk ë nhom piny de atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th tënnë mɛnhdu acïï bï dɔc/lac ya kony në nyiɛɛi ë tuaany/yïlany ë tuany wën tɔ̈ thïn. 

Na tɔ̈ mɛnhdu ke piɔl guɔ̈p ku amitpiɔ̈u, ke ka cïn wɛ̈t lëu bïn atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th ya luɔ̈i yïlac. Na cï mɛnhdu tuaany apɛi, ke ka nɔŋ kä ba keek ya looi ago keek kony bïk röt ya yök ëke rɛ̈ɛ̈r apiath:

• Gäm ë mɛnhdu pïu lik bï keek ya dek në nyindhiɛ. Mïth juëc aye kuec/jai bïk cam të naŋ keek gup atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th. Ëkënnë acïnic kë rilic tɔ̈ thïn, të rëër kek ëke nɔŋ gup pïu
• Na tɔ̈ mɛnhduɔ̈n thuët ke ŋoot ke kën pɛ̈i kaadhetem dööt, ke yï juak thuëët yic
• Na tɔ̈ mɛ̈nduɔ̈n thuɛ̈ɛ̈të në cɛk anyaar/amääl ŋoot ke kën pɛ̈i kaadhetem dööt, ke yï juak thɛɛr ke thuëët ë cek ke anyaar/amääl yiic.
• Na cï mɛnhdu pɛ̈i kaadhetem dööt, ke ŋot ke thuɛ̈ɛ̈të në cɛk ke thïn ka cɛk ke bïtha. Yïn lëu ëya ba mɛnhdu gäm pïu ka corb-ba mɛ̈le (oral rehydration solutions). 
• Yïn lëu ba kör/wïc ba mɛnhdu ya miɔc në kuat de pïu lik, ku ba ya miɔɔc në thɛɛr juëciic. 
• Miɔc mɛnhdu në wɛ̈ɛ̈l atuɔ̈c/aɣarnhom (paracetamol) ku/ka wɛ̈ɛ̈l ë ibuprofen të cennë atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th ye yic juak apɛi tënnë ka nɔŋ kïït kɔ̈k peei, cït mɛn de arɛɛm ë röl. Buɔɔth wël cï keek gɔ̈ɔ̈r/luel në wal kɔ̈ɔ̈th apiath. Duk wɛ̈ɛ̈l ë ibuprofen gɛ̈m mïth kën pɛ̈i kaadiäk dööt ka guɔ̈ɔ̈t ë mɛnh wën cï guɔ̈p thök ë pïu. Duk wɛ̈ɛ̈l ë aspirin gɛ̈m mïth kën pɛ̈i kaadiäk dööt. Tïŋ athördan nɔŋic yith Wɛ̈l arɛm nyai tënë mïth.
• Them ba mɛnhdu wuny/weec nhomtueŋ në alɛnh cï juɔl në pïu yiic ka alath ë nyin cï lɔɔk/juɔl në pïu tuc yiic ago keek kuɔɔny në liɛr ë guɔ̈p. Athiekic bïkkë ciɛ̈ ye tɔ̈ ëke lir gup apɛi ka kuckë rëër në ye thaar looi yïn ëkënë. Waak në pïu lir aa cië piath bï keek ya lɛ̈k kɔc.
• Ruɔ̈k mɛnhdu në alɛ̈th juëc ago cië tɔ̈ ke tuc apɛi ka liir apɛi Na tɔ̈ mɛnhdu ke lɛthë, ke juakë alɛnhdɛ̈t ë kum/cieŋ ka mathänïya në yekɔ̈u aɣet bï wiir lɛth yen kɔn kɔ̈ɔ̈c.

Daaië në mɛnhdu mɛn nɔŋ kïït ye keek cak mɛn ëye nyuɔɔth ke tuany/juäi acï lɔ ke rilic apɛi.

Thaa bïn akïm ya tïŋ (When to see a doctor)

Na tɔ̈ mɛnhdu ke kën pɛ̈i kaadiäk dööt ku nɔŋ atuɔ̈c cï 38°C waan nhom, agut na cɔk ciɛ̈n kïït kɔ̈k peei ke tuany cï keek ya nyuɔɔth, ke yïn lëu ba akïm ë GP dɔc tïŋ në ye thaar thiin kënnë yic.

Na tɔ̈ mɛnhdu ke niɔp apɛi (immunocompromised - anɔŋ riɛm kɔ̈ɔ̈c apɛi) në guɔ̈ɔ̈t de wɛ̈t dɛ̈t peei ku cï guɔ̈p naŋ atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th cï 38°C, ke yïn lëu ba lac/dac guik ë luɔɔi ë muɔ̈ɔ̈k tënë akïmdu ka akutnhom panakïm ye luui në käriliic ci tuɔ̈l.

Tënë mïth kɔ̈k kedhiɛ, lɛɛrë/ɣäthë keek tënë Akïm ë GP të cennë atuɔ̈cden lɔ nhial apɛi aka cï 38°C waan nhom ku aye kïït ke tuany käkë nyuɔɔth në ke gup:

• acï cik yeth ka nur/ruel ee keek nɔ̈k nyïn
• aŋɔ̈ɔ̈k ku ye jai bï dek apɛi
• akuɔ̈k
• ya nin apɛi awär thɛɛrkeen dhie
• ajɔ̈ɔ̈r cïï yen ye cɔk wëëi apiath
• arɛm wën cië ŋuɛ̈n në wɛ̈ɛ̈l arɛm nyai.

Ëya ɣäthë/lɛɛrë mɛnhdu tënë Akïm ë GP të nɔŋ kek:

• cï guɔ̈p naŋ atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th në nïïn juëc wär nïn kaarou yiic ku acïn kë cï ŋic ke ëgɔl yen
  
• ye rɔt looi ke cïï guɔ̈p piɔl apɛi
• cï naŋ kɔ̈n atuɔ̈c wënthɛɛr

Wël tueeŋ thiekiic wïc ba keek muk në yï nhom (Key points to remember)

• Atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th ee të atuɔ̈c akuën de 38°C waan nhom ka cï ɣet nhial apɛi
• Atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th aaye röt lac/dac looi tënë mïth
• Atuɔ̈c ërɔtde acïn kërɛɛc ye lac/dac looi ku alëu bï kony në thör kenë tuany agut cï bï nyaai
• Na tɔ̈ mɛnhdu ke piɔl guɔ̈p ku amitpiɔ̈u, ke ka cïn wɛ̈t lëu bïn atuɔ̈c/alɛ̈ɛ̈th ya luɔ̈i yïlac.
• Na tɔ̈ mɛnhdu ke kën pɛ̈i kaadiäk dööt ku nɔŋ atuɔ̈c cï 38°C waan nhom, ke lɛɛrë keek tënnë akïm, agut na cɔk ciɛ̈n kïït kɔ̈k peei ke tuany cï keek ya nyuɔɔth.
• Ɣäthë/lɛɛrë mɛnhdu tënë akïm të juɛkë tuany ye yic tënnë keek ka nɔŋke gup atuɔ̈c cï tɔ̈ në kaam bääric

Na kɔɔr/gör thön/wël juëc kɔ̈k (For more information)

• Athöör nɔŋic yith ke Wël ke Pial ë wëi tënnë Mïth: Kɔ̈n atuɔ̈c Febrile seizures
• Athöör nɔŋic yith ke Wël ke Pial ë wëi tënnë Mïth: Wɛ̈ɛ̈l arɛm nyaai tënë mïth – paracetamol ku ibuprofen. Pain relief for children – paracetamol and ibuprofen.
• Athöör nɔŋic yith ke Wël ke Pial ë wëi tënnë Mïth: Thök ë pïu në guɔ̈pic Dehydration
• Luɔi ë Rëk/rɔ̈m ë mïth: Thëm atuɔ̈c tënnë mɛnhdu Taking your child’s temperature
• Tïŋ akïmduɔ̈n ë GP ka Akim Muk Pial ë Diäär ku Meth

Acï looi në akïm de The Royal Children's Hospital General Medicine ku Emergency departments, ku Centre for Community Child Health. Ɣok ŋic wël ye keek tääu/juak thïn në kɔc ye lööm në luɔɔi akut de RCH ku kɔc muɔ̈k.

Acï bɛɛr tïŋ/caar në Bildit 2023. 

Thön pial wëi tënnë mïth aye kuɔny në Royal Children’s Hospital Foundation. Ba kuɔny ë juɛ̈ɛ̈r looi, nem www.rchfoundation.org.au.

Wël ke lëk

Thön/wël käkë aacï keek juiir/looi ëke bï naŋ kuɔny bïkkë ya gäm kɔc, ku acïï bï ya waaric, jam kennë akïmdu ka dupiöc ke pial ë wëi. Kɔc ëke gät wël/thön ke pial ë wëi aacï luui apɛi agokë wël käkë cɔk tɔ̈ ëke lɔcök, yekkë wël ke yemɛɛn ku piɔlkë yiic bï keek lac ya deetic. Panakïm ë Royal Children's Hospital Melbourne acïï rɔt bï ya gäm mukthuul në kä cïï lɔcök lëu bïkkë bɛ̈n bei thïn ëtënnë, wël/thön cï lööm ëke mär kɔc, ka luɔi ë yilac piath cï ŋiɛ̈c gɔ̈ɔ̈r në athöör kënnë yic. Wël/thön cï keek gɔ̈ɔ̈r në ye athöör kënnë yic aye keek bɛɛr cɔ̈kpiny në nyindhiɛ ku akɔɔr ba ya tïŋ në nyindhiɛ lɔn yen athöör cï piac bɛ̈ibei. Ke onus ee alɔŋ yïn, alui, ba nyuɔth lɔn yïn anɔŋ mitbei kë-tënë-gäät athör aköl ë raan thön pialwëi athör.