Kabızlık, bir çocuğun kakasının (dışkısının) sert olması ve/veya düzenli olarak tuvalete gitmemesidir. Çocuklarda normal kakanın sertliği ve sıklığı arasında çok fark vardır.

• Anne sütüyle beslenen bebekler her beslenmeden sonra kaka yapabilir veya haftada sadece bir kaka yapabilirler.
• Biberonla beslenen bebekler ve daha büyük çocuklar genellikle en azından bir ila üç günde bir kaka yaparlar.

Kabızlık, özellikle tuvalet eğitimi veya katı gıdalara başlama döneminde çocuklarda yaygın olan bir sorundur. Çocuk ağrılı veya korkutucu bir bağırsak hareketi yaşadıktan sonra da bir sorun haline gelebilir.

Kabızlık işaretleri ve belirtileri (Signs and symptoms of constipation)

Kabızlık aşağıdakilere neden olabilir:

• Mide krampları (ağrı gelip gitme eğilimindedir)
• Çocuğunuzun normalden daha az aç hissetmesi
• Sinirli davranışlar
• Kaka yaparken ağrıya ve kanamaya neden olan anal fissürler (anüs çevresindeki deride küçük yarıklar); büyük, sert bir kakayı çıkarmak için ıkınmaktan kaynaklanabilir
• Çömelme, bacak bacak üstüne atma veya tuvalete oturmayı reddetme gibi tutma davranışları.

Çocuğunuz kabızsa normalden daha şişkin görünebilir ve hatta karnına hafifçe bastırdığınızda sert kaka topaklarını hissedebilirsiniz.

Uzun süreli kabızlık çocuğunuzun altını kirletmesine (kaka yapmasına veya iç çamaşırında büyük lekeler oluşmasına) neden olabilir. Bu durum, çocuğunuzun rektumu (alt kısmı) uzun süre kaka ile dolu kalırsa ve gerilirse meydana gelir. Rektumu her zaman gergin hissettiğinden çocuğunuz tuvalete gitme isteği duymayabilir. Kaka, daha sonra çocuğunuz hissetmeden iç çamaşırına geçebilir. Altını kirletmeye tıp dilinde "enkoprezis" veya "fekal inkontinans" denir.

Kabızlığın sebepleri nelerdir? (What causes constipation?)

Çocuklarda görülen kabızlık vakalarının çoğunda ciddi bir neden bulunmaz. Bazı olası nedenler şunlardır:

• Doğal eğilim: Bazı çocukların bağırsak hareketleri yavaştır ve bu da kabızlığa neden olur.
• Bağırsak alışkanlıkları: Kaka yapma isteğini görmezden gelmek gibi. Birçok küçük çocuk oyun oynamakla çok meşguldür ve tuvalete gitmeyi erteler. Kaka daha sonra sertleşir ve büyür. Tuvalete düzenli ve rahatsız edilmeden gidilebilmesi için her gün, günde üç kez tuvalet zamanı ayrılmalıdır.
• Tutma davranışı: Bir çocuk anal fissürleri olduğunda sert bir şekilde kaka yapmak gibi acı verici veya korkutucu bir deneyimden sonra "tutmaya" başlayabilir. Tuvaletini tutmak kakayı daha da sertleştirir ve bir sonraki bağırsak hareketini daha da acı verici hale getirir.
• Tuvalet ortamının değişmesi: Yeni veya istenmeyen okul tuvaletleri veya tuvalet ihtiyacı hissettiğinde (genelde okulda) tutmasının söylenmesi gibi.
• Diyet: İşlenmiş gıdalarca zengin, taze meyve ve sebzelerce fakir olan bir diyet kabızlığa yol açabilir. Her gün çok miktarda inek sütü içen çocuklar da kabız olabilir.
• Hastalık: Çok az sayıda çocukta bağırsağın bazı kısımlarında normal sinir uçlarının olmaması, omurilik kusurları, tiroit eksikliği ve diğer bazı metabolik bozukluklar gibi hastalıklar kabızlığa neden olabilir. Bunların hepsi nadirdir ancak doktorunuz bu durumların çocuğunuzda olup olmadığını kontrol edecektir.

Evde bakım (Care at home)

Çocuğunuzun kakasının sertliği veya sıklığı hakkında yalnızca soruna yol açıyor gibi görünüyorsa endişelenmelisiniz. Çoğu durumda kabızlığı geçirmek için çocuğunuzu evde tedavi edebilirsiniz.

Sağlıklı bağırsak alışkanlıkları (Healthy bowel habits)

Tuvalet eğitimi almış çocuğunuz kabızsa düzenli olarak tuvalete oturma alışkanlığı geliştirmesi önemlidir.

• Çocuğunuz tuvalet ihtiyacı hissetmese bile kahvaltıdan, öğle yemeğinden ve akşam yemeğinden sonra tuvalete oturmalıdır. Daha önce kaka yapmış olsalar bile üç ila beş dakika kalmalıdırlar. Bir mutfak saati kullanmak ne kadar süredir oturdukları konusundaki tartışmaları önleyebilir.
• İyi davranışları (tuvalete oturma ve kaka yapma) cesaretlendirme ve yaşa uygun çıkartma veya ödül çizelgeleri ya da diğer yaratıcı seçeneklerle pekiştirin. Kaka yapmasa bile çocuğunuzu tuvalete oturduğu için övün.
• Çocuğunuzu vücudunun kaka yapma dürtüsüne yanıt vermesi için teşvik edin.
• Çocuğunuzun yetişkinler için olan tuvaleti kullanmak için doğru ekipmana sahip olduğundan emin olun. Bu ekipmanlar, klozet oturağı için bir ek parça ve ayaklarını koyabilecekleri bir ayak taburesi içerebilir.

Korkutucu veya acı verici çağrışımları ortadan kaldırın (Remove frightening or painful associations)

• Birçok küçük çocuk tuvalete düşmekten endişe eder. Bir ayak taburesi veya tutamaklar yardımcı olabilir. Tuvaletin yanında sevdiği bir kitabı bulundurmak kendisini daha iyi hissetmesini sağlayabilir.
• Çocuğunuzun okulda, anaokulunda veya kreşte tuvaletleri kullanmaktan endişe duyup duymadığını öğrenmek ve yardımcı olmak için herhangi bir şey yapılıp yapılamayacağını öğrenmek isteyebilirsiniz.

Sağlıklı diyet (A healthy diet)

Diyet, çocuklardaki kabızlık tedavisinde yetişkinlere göre daha az önemlidir ancak lif alımını artırmak, kabızlığa doğal eğilimi olan bazı çocuklara yardımcı olabilir. Çocuğunuzun diyetine daha fazla lif eklemek için aşağıdakileri deneyebilirsiniz:

• Her gün en az iki porsiyon meyve: Erik, kuru erik, kuru üzüm, kayısı ve şeftali gibi kabuğu üzerinde kalan meyveler bol miktarda lif içerir.
• Kuru erik suyu: Bu, bazı çocuklarda işe yarayan hafif, doğal bir müshildir (laksatif). Kuru erik suyu elma, kayısı veya kızılcık suyu gibi başka bir meyve suyuyla karıştırılırsa tadı daha iyi olabilir. Buzlu şeker yapmak için kuru erik suyunu dondurabilirsiniz.
• Meyve suyunun henüz verilmediği daha küçük yaş grubunda çekirdeksiz kuru erik ve/veya kayısı kullanılabilir. Kuru erikleri kaynar suya ekleyin ve 10 dakika kadar bekletin. Kaynar suyun büyük kısmını süzün ve pürüzsüz bir püre haline getirin. Püreyi diyete ekleyin veya tek başına servis edin.
• Her gün en az üç porsiyon sebze.
• Kepekli tahıl gevreği, rendelenmiş buğday, tam tahıllı gevrek veya yulaf ezmesi gibi daha az işlenmiş gevrekleri kullanın; Corn Flakes ve Rice Bubbles gibi rafine mısır gevreklerinden kaçının.
• Beyaz ekmek yerine kepekli/tam tahıllı ekmek kullanın.

Çocuğunuz 18 aylıktan büyükse inek sütü alımını günde en fazla 500 ml ile sınırlandırın ve yemeklerden önce tatlı içeceklerden kaçının. Bu, çocuğunuzun yemek saatlerinde iştahının artmasına yardımcı olacaktır.

Mama kullanan kabız olan bebeklerin mamalarının bir sağlık uzmanına danışıldıktan sonra değiştirilmesi gerekebilir. Soruna katkıda bulunabileceğinden birden fazla mama değişikliğinden kaçının.

Doktora ne zaman gitmelisiniz (When to see a doctor)

Bebeğiniz 12 aylıktan küçükse ve kabız olduğunu düşünüyorsanız aile hekiminize veya Anne ve Çocuk Sağlığı Hemşiresine danışmalısınız.

Daha büyük çocuklarda basit diyet değişiklikleri işe yaramıyorsa, çocuğunuzun ciddi ağrısı varsa veya altından kan geliyorsa onu aile hekimine götürmelisiniz. Genel sağlık için basit diyet değişiklikleri teşvik edilir; bu değişiklikler 3 gün içinde kakasını yumuşatmazsa doktorunuza danışmanız önerilir.

Aile hekiminiz müshil tedavisi önerebilir. Aylardır kabız olan çocukların, sağlıklı bağırsak alışkanlığı edinmeye teşvik edilmelerine ek olarak birkaç ay boyunca müshil ilaçlarına ihtiyaç duymaları muhtemeldir.

Akılda tutulacak önemli noktalar (Key points to remember)

• Çocuklarda kakanın sertliği ve sıklığı arasında çok fark vardır.
• Çocuğunuzun kakasının sertliği veya sıklığı hakkında yalnızca soruna yol açıyor gibi görünüyorsa endişelenmelisiniz.
• Kabızlık mide kramplarına, iştah azalmasına ve huysuzluğa neden olabilir.
• Basit diyet değişiklikleri 3 gün içinde işe yaramıyorsa, çocuğunuzun ciddi ağrısı varsa veya altından kan geliyorsa doktorunuza götürün.
• Kabızlık genellikle sağlıklı bağırsak alışkanlıkları ve doktor tarafından önerilen ilaçlarla kontrol altına alınabilir.

Royal Children's Hastanesi Genel Tıp ve Acil Servis bölümleri tarafından geliştirilmiştir. RCH tüketicilerinin ve bakıcıların katkılarına minnettarız.

Gözden geçirme: Ağustos 2023.

Çocuk Sağlığı Bilgileri Royal Children’s Hastanesi Vakfı tarafından desteklenmektedir. Bağışta bulunmak için www.rchfoundation.org.au adresini ziyaret edin.

Sorumluluk Reddi

Bu bilgiler doktorunuzla veya sağlık uzmanlarınızla yapacağınız görüşmelerin yerini almak değil, onları desteklemek amacıyla hazırlanmıştır. Bu tüketici sağlık bilgileri broşürlerinin yazarları, bilgilerin doğru, güncel ve kolay anlaşılır olmasını sağlamak için büyük çaba sarf etmişlerdir. Melbourne Royal Children's Hastanesi, bu broşürlerde yer alan hiçbir yanlışlık, yanıltıcı olarak algılanan bilgi veya ayrıntıları verilen herhangi bir tedavi rejiminin başarısı hakkında sorumluluk kabul etmez. Bu broşürlerde yer alan bilgiler düzenli olarak güncellenmektedir ve bu nedenle broşürün en son sürümünden yararlandığınızdan her zaman emin olmalısınız. Tüketici sağlık bilgileri broşürünün en güncel sürümünü indirdiğinizden emin olmak sizin, yani kullanıcının sorumluluğundadır.